آفت دهان نوعی زخم کوچک است که داخل دهان، لثه یا زبان ایجاد می‌شود. علت بروز این عارضه دقیقاً مشخص نیست؛ ولی به نظر می‌رسد عواملی مثل استرس، رژیم غذایی و آسیب‌های جزئی در بروز این زخم‌ها نقش دارند. برای درمان آن می‌توان از درمان‌های خانگی، داروهای مسکن و … استفاده کرد. در این مقاله از سایت صندلی با ما همراه باشید تا با آفت دهان و زبان و روش‌های درمان آن بیشتر آشنا شوید.
آفت دهان چیست؟
آفت دهان که با نام زخم کانکر نیز شناخته می‌شود، به زخم‌های کوچکی گفته می‌شود که در داخل لب‌ها و گونه‌ها، کف دهان، روی لثه یا روی زبان به وجود می‌آیند. شکل این زخم‌ها گرد یا بیضی‌شکل است و مرکز آن‌ها سفید یا زرد و اطراف آن قرمز و ملتهب است. این زخم‌ها دردناک هستند و باعث می‌شوند خوردن و نوشیدن با درد و ناراحتی زیادی همراه باشد.
دقت کنید که آفت با تب‌خال متفاوت است، تب‌خال نوعی بیماری ویروسی و واگیردار است؛ ولی آفت به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود و مسری نیست، یعنی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شوند. هرکس ممکن است به آفت مبتلا شود؛ ولی معمولاً در زنان شایع‌تر است. همچنین ۲۰ تا ۳۰ درصد از جمعیت معمولاً به طور مکرر درگیر این عارضه می‌شوند که برای اولین‌بار پس از بلوغ و در سنین ۱۰ تا ۱۹ سال ظاهر می‌شود.
انواع آفت دهان
انواع مختلفی از آفت دهان وجود دارد که به سه نوع مختلف طبقه‌بندی می‌شوند:
زخم‌های مینور
زخم‌های مینور یا خفیف نسبت به سایر انواع آفت شایع‌تر هستند و قطری کمتر از پنج میلی‌متر دارند. این نوع زخم‌ها گرد یا بیضی‌شکل هستند و اطراف آن‌ها معمولاً توسط یک هاله قرمز التهابی احاطه می‌شود. زخم‌های خفیف باعث ایجاد اسکار نمی‌شوند و معمولاً در عرض یک تا دو هفته بهبود می‌یابند.
زخم‌های ماژور
زخم‌های ماژور کمتر شایع هستند و بزرگ‌تر و عمیق‌تر از زخم‌های خفیف هستند. قطر آن‌ها اغلب بیش از ۱۰ میلی‌متر است و معمولاً گرد و بسیار دردناک هستند. همچنین ممکن است بهبودی این نوع آفت‌ها تا شش هفته طول بکشد و جای زخم آن‌ها در دهان باقی بماند.
زخم های هرپتی فرم
زخم‌های هرپتی‌فرم نادر هستند و معمولاً در اواخر زندگی و در افراد مسن ایجاد می‌شوند. این نوع آفت که بیشتر روی زبان ایجاد می‌شود، زخم‌های کوچکی هستند که در یک زخم بزرگ ادغام می‌شوند. در واقع ۱۰ تا ۱۰۰ زخم بسیار کوچک به یک زخم بزرگ تبدیل می‌شود. همچنین در عرض یک ماه بهبود می‌یابند و باعث ایجاد اسکار نیز نمی‌شود.
علل ایجاد آفت دهان
علت دقیق بروز زخم‌های کانکر هنوز مشخص نیست؛ ولی به نظر می‌رسد که عوامل مختلفی در ایجاد این زخم‌ها نقش دارند. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:
- واکنش‌های آلرژیک: واکنش‌های آلرژیک که یکی از شایع‌ترین دلایل بروز آفت دهان است، معمولاً به دلیل مصرف غذاهایی مانند قهوه، شکلات، پنیر، آجیل و مرکبات در برخی افراد ایجاد می‌شوند. همچنین برخی افراد به مواد موجود در خمیردندان مانند سدیم لوریل سولفات یا فلز براکت‌های ارتودنسی حساسیت دارند که باعث ایجاد آفت در دهان می‌شود
- سیستم ایمنی ضعیف: در بسیاری از افراد ضعیف‌شدن سیستم ایمنی بدن، معیوب‌شدن سیستم ایمنی، ابتلا به بیماری‌های سرکوب‌کننده سیستم امینی مثل HIV و ابتلا به بیماری‌های خودایمنی می‌تواند منجر به ایجاد زخم کانکر در دهان شود
- استرس یا فشار روانی: قرارگرفتن در شرایط استرس‌زا یا تحمل فشار روانی شدید می‌تواند خطر بروز آفت را افزایش دهد
- آسیب‌دیدن دهان: آسیب‌دیدن دهان هنگام استفاده از براکت‌های ارتودنسی، ورزش‌کردن و گازگرفتن ناخواسته می‌تواند خطر ابتلا به آفت را افزایش دهد. علاوه بر این موارد، خوردن غذا و نوشیدنی داغ نیز باعث ایجاد آفت دهان می‌شود
- تغییرات هورمونی: بروز تغییرات ناگهانی در هورمون‌ها در دوره‌های مختلف مثل قاعدگی، بارداری و یائسگی می‌تواند یکی از علل ابتلا به آفت باشد. به همین دلیل آفت دهان در بارداری نیز شایع است
- مصرف داروها: مصرف برخی داروها مانند آسپرین، داروهای شیمی‌درمانی، پنی‌سیلین و… می‌توانند در ایجاد آفت نقش داشته باشند
- ژنتیک: آفت واگیردار نیست؛ اما ارثی است. یعنی شیوع آن در برخی خانواده‌ها بیشتر است و زمینه ژنتیکی دارد
- کمبود ویتامین و مواد معدنی: حدود ۲۰ درصد از موارد ابتلا به آفت می‌تواند مربوط به کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها مثل آهن، اسیدفولیک، انواع ویتامین B مثل ویتامین B۶ و B۱۲، ویتامین D یا روی باشد
- بیماری‌های زمینه‌ای: آفت دهان ممکن است در نتیجه بیماری‌هایی مانند بیماری سلیاک که یک اختلال گوارشی ناشی از حساسیت به گلوتن که پروتئینی در غلات است، ایجاد شود. همچنین این عارضه می‌تواند در نتیجه ابتلا به بیماری‌های التهابی روده یا بیماری بهجت ایجاد شود. بیماری بهجت، یک اختلال نادر است که باعث التهاب در سراسر بدن از جمله دهان می‌شود
- سایر موارد: عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، تغذیه نامناسب، قرارگرفتن در معرض سموم مانند نیتریت یا کمبود خواب سایر مواردی هستند که می‌توانند باعث بروز آفت دهان شوند
علائم بروز آفت دهانی
به‌طورکلی آفت دهان علائم بسیار کمی دارد؛ ولی شایع‌ترین علائم به این صورت است که بیماران یک یا دو روز قبل از شروع زخم، احساس سوزش، خارش یا ناراحتی در دهان دارند و کم‌کم با شروع زخم درد و ناراحتی بیشتری را تجربه می‌کنند. در واقع وقتی زخم ایجاد می‌شود، فرد درد زیادی احساس می‌کند. به‌ویژه اگر با خوردن انواع خاصی از مواد غذایی مانند غذاها یا میوه‌های اسیدی تحریک شود.
جلوگیری از بروز آفت دهان
معمولاً آفت دهان پس از بهبودی دوباره عود می‌کند؛ اما شما می‌توانید با رعایت برخی نکات از عود مجدد آن پیشگیری کنند:
- از خوردن غذاهایی که به آن حساسیت یا آلرژی دارید، اجتناب کنید
- برای جبران کمبود ویتامین‌ها غذاهای سالم مثل میوه، سبزیجات و غلات کامل را مصرف کنید
- به‌صورت منظم مسواک بزنید و یک‌بار در روز نخ دندان بکشید
- از مصرف خمیردندان و دهان‌شویه‌هایی که حاوی سدیم لوریل سولفات هستند، خودداری کنید
- برای جلوگیری از تحریک مخاط دهان از یک مسواک نرم استفاده کنید
- اگر براکت ارتودنسی دارید، از موم ارتودنسی برای پوشاندن لبه‌های تیز آن استفاده کنید
- اگر زخم‌های آفت مرتبط با استرس و فشار روانی است، از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن استفاده کنید
روش های درمانی آفت دهان
درمان قطعی آفت دهانی ممکن نیست و معمولاً پس از بهبودی مجدداً عود می‌کند؛ به همین دلیل هدف از درمان فقط کاهش علائمی مثل درد و سوزش است. درمان‌های موجود به سه دسته درمان‌های خانگی، سنتی و دارودرمانی تقسیم می‌شوند که در ادامه با هر یک از این روش‌ها آشنا می‌شویم:
درمان خانگی
برای درمان آفت دهان در منزل می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- دندان‌های خود را به‌آرامی با استفاده از مسواک نرم و بدون خمیردندان مسواک بزنید
- از دهان‌شویه برای ضدعفونی‌کردن دهان استفاده کنید
- یک تکه یخ را روی زخم خود قرار دهید، این کار باعث کاهش درد و التهاب آن می‌شود
- مصرف مایعات را افزایش دهید تا فضای دهان مرطوب باشد
- از واردشدن ضربه به مخاط دهان و محل ایجاد زخم جلوگیری کنید
- از مصرف غذاهای تند، شور یا اسیدی که می‌توانند باعث تحریک زخم شوند، اجتناب کنید
درمان سنتی
برای تسریع روند بهبودی آفت می‌توانید از درمان‌های سنتی نیز استفاده کنید. این درمان‌ها با استفاده از ترکیبات طبیعی انجام می‌شود که خاصیت درمانی دارند؛ برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- برای درمان آفت از عسل استفاده کنید؛ زیرا عسل خواص ضدباکتریایی دارد
- همچنین می‌توانید یک قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین را در نصف فنجان آب گرم حل کنید تا حالت خمیری پیدا کند و سپس آن را روی زخم خود قرار دهید
- درنهایت می‌توانید برای درمان آفت از آب‌نمک هم استفاده کنید. البته ممکن است باعث سوزش شدید زخم شود؛ ولی محیط دهان را ضدعفونی می‌کند
درمان دارویی
داروهایی که برای درمان آفت استفاده می‌شوند معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- داروهای موضعی: برای تسکین علائم و تسریع روند بهبودی آفت می‌توانید از داروهای موضعی استفاده کنید. برای مثال پراکسید هیدروژن برای ضدعفونی‌کردن، ژل فلوسینونید برای کاهش التهاب و لیدوکائین برای بی‌حس کردن دهان و کاهش درد استفاده می‌شوند. همچنین قطره‌هایی برای درمان آفت دهان وجود دارد که یکی از انواع این قطره‌ها میرتکس است
- داروهای مسکن: اگر علائم شدیدی احساس می‌کنید، می‌توانید از داروهای مسکن یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی استفاده کنید
چه زمانی برای آفت دهان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر موارد زیر را تجربه کردید، حتماً به یک پزشک مراجعه کنید:
- زخم‌هایی که بزرگ و غیرمعمول هستند
- زخم‌هایی که پس از بهبودی مجدداً عود می‌کنند
- بروز زخم‌های جدید قبل از بهبودی زخم‌های قدیمی
- زخم‌های مداوم که دو هفته یا بیشتر طول می‌کشند
- زخم‌هایی که به طرف لب‌ها گسترش می‌یابند
- احساس درد شدید که با داروهای مسکن کنترل نمی‌شود
- مشکل شدید در خوردن یا نوشیدن
- تب بالا
تفاوت آفت دهان و سرطان دهان چیست؟
درصورتی‌که آفت بعد از به‌کارگیری روش‌های درمانی بهبود نیابد، ممکن است فرد به سرطان دهان مبتلا شده باشد. سرطان دهان موجب ایجاد آفت‌های بسیار دردناکی در دهان می‌شود که علائم آن باگذشت زمان بیشتر و شدیدتر خواهد شد و معمولاً به روش‌های درمانی پاسخ نمی‌دهند.
جمع‌بندی
در این مقاله راجع به آفت در بزرگسالان صحبت کردیم. آفت دهان روی مخاط داخلی دهان تشکیل می‌شود و معمولاً به دلیل ضعف سیستم ایمنی، واکنش آلرژیک و افزایش سطح استرس به وجود می‌آید. این عارضه علائمی مثل درد، سوزش و ناراحتی در دهان به همراه دارد و برای درمان آن نیز معمولاً از روش‌های درمان خانگی، سنتی یا دارودرمانی استفاده می‌شود.
