در سال‌های اخیر شپش مانند زمان‌های قدیم، افزایش‌یافته و چالشی برای مادران و معلمان ایجاد کرده است. این جانور ریز در هر جای دنیا پیدا می‌شود و افراد زیادی را درگیر خود می‌کند. شپش موی سر با اینکه خطرناک نیست؛ اما بسیار آزاردهنده است. بعضی افراد فکر می‌کنند که داشتن شپش در سر مربوط به عدم رعایت بهداشت فردی است. درحالی‌که این چنین نبوده و برای آن فرقی نمی‌کند که در سر چه کسی زندگی می‌کند؛ فقط به خون نیاز دارد و برای زنده‌ماندن به دنبال آن است.
بهترین راهکار برای رفع این جاندار موذی و آزاردهنده ابتدا جلوگیری از انتقال آن و سپس تشخیص علائم، وجود آن و درمان است. اگر فکر می‌کنید شما یا یکی از افراد خانواده درگیر این مورد شده‌اید، برای رفع و درمان آن تا انتها همراه ما باشید.
شپش سر چیست؟
شپش که در میان متخصصین با نام علمی پدیکولوزیس شناخته می‌شود، حشره کوچک و قهوه‌ای‌رنگ است. این حشره در کف سر و موها زندگی کرده و از خون انسان تغذیه می‌کند. به‌سرعت قابل‌انتقال بوده و با تولیدمثل زیادی که در روز دارد، خیلی زود تخم‌گذاری کرده و تعداد آن افزایش می‌یابد.
علائم شپش سر
ازآنجایی‌که سرعت حرکت این حشره زیاد است، شاید پیداکردن آن در سر زمان‌بر بوده یا اصلاً متوجه وجودش در سر نشویم. اما تخم آن به موها چسبیده و از روش‌های تشخیص است. ولی به دلیل شباهت زیادی که به شوره سر داشته، با شوره سر اشتباه گرفته می‌شود. به همین دلیل افرادی که تاکنون این حشره و تخمش را ندیده‌اند، شاید در تشخیص آن دچار اشتباه شوند؛ بنابراین اگر در تشخیص به مشکل خوردید، می‌توانید به علائم دقت کنید. اگر علائم شپش موی سر را داشتید، می‌توانید مطمئن شوید که شما نیز درگیر این حشره شده‌اید.
- خارش شدید سر، پشت‌گوش و پشت گردن: این خارش‌ها به دلیل گزش حشره در سر و واکنش پوست به آن ایجاد می‌شود.
- وجود قرمزی یا برجستگی‌های قرمزرنگ در کف سر: این قرمزی‌ها به‌خاطر خارش و گزش توسط شپش سر، روی کف سر ایجاد می‌شوند.
- احساس حرکت چیزی در کف سر و پشت‌گوش: شپش‌ها در کف سر و لابه‌لای موها و حتی بدن افراد حرکت می‌کنند. به همین خاطر متوجه حرکت آنها می‌شویم.
- افزایش شوره سر: تخم شپش‌ها شبیه به شوره هستند و تعدادشان در روی موها زیاد است. برای همین برخی افراد فکر می‌کنند که شوره سر دارند. تفاوت این دو باهم در این است که شوره به‌راحتی با شانه‌کردن می‌ریزد؛ اما تخم به موها چسبیده است.
نحوه تشخیص شپش
شاید باز هم با داشتن علائم بالا تشخیص شپش موی سر برایتان سخت باشد. به‌خصوص اگر برای بار اول با آن درگیر شده باشید. در حالت کلی تشخیص قطعی آنها از طریق پیداکردن یکی از این موجودات ریز است. این انگل آزاردهنده به سه شکل در سر یافت می‌شود.
تخم، لارو و شپش بالغ. همانطور که قبلاً گفتیم تخم آن شبیه به شوره سر است. لاروها پس از ۲ الی ۳ روز از تخم بیرون می‌آیند و بسیار ریز هستند. لاروها با ۳ بار پوست‌اندازی، طی مدت ۱۰ الی ۱۵ روزه تبدیل به شپش بالغ می‌شوند. شپش‌های بالغ هم به‌اندازه ۲ تا ۳ میلی‌متر طول دارند و حشرات ریز قهوه‌ای‌رنگ هستند. پیداکردن یکی از این موارد، قطعی‌ترین راه تشخیص وجود آنها در سر است.
یکی دیگر از روش‌های تشخیص آن شانه‌کردن با یک شانه دندانه ریز است. اگر از افراد قدیمی سؤال کنید، به‌احتمال زیاد آنها به شما می‌گویند که یک پارچه سفید روی خود پهن کنید و موهای خود را شانه کنید. شانه دندانه ریز، باعث گیرکردن حشره و تخمش در لای دندانه‌ها شده و آن را به زمین می‌اندازد. درنتیجه می‌توان روی پارچه پهن‌شده حشره‌هایی که حرکت می‌کنند را مشاهده کرد.
علت شپش موی سر
بودن شپش در سر موجب نگرانی و استرس است. حتی خیلی افراد از داشتن آن روی موهای خود خجالت می‌کشند. زیرا نگران هستند که ممکن است دیگران این حشرات را روی سر و پیشانی آنها ببینند و متوجه وجود آنها شوند؛ بنابراین همواره به دنبال علت وجود آنها هستند.
وجود و ابتلا به شپش در سر دلیل خاص و قطعی ندارد. باید بگوییم که شپش‌ها به دو روش روی سر افراد منتقل می‌شوند. یکی به روش مستقیم و دیگری به روش غیرمستقیم. در روش مستقیم باید افراد با یکدیگر تماس مستقیم مانند کنار هم نشستن یا درازکشیدن داشته باشند. زیرا شپش نه پرواز می‌کند و نه قادر به پریدن است. بلکه با خزیدن به فرد دیگر انتقال پیدا می‌کند و با زادوولد تکثیر می‌شود.
در روش غیرمستقیم، ممکن است لباس یا اشیای فرد آلوده در تماس با فردی دیگر بوده و به او نیز انتقال یافته است. حتی خوابیدن در رختخواب فرد آلوده یا نشستن در مبل، بدون تماس با خود فرد، نیز سبب انتقال می‌شود.
نحوه پیشگیری از شپش موی سر
پیشگیری برای انتقال این جانداران بهترین روش خلاصی از آنها است. قبل از اینکه درگیر شپش‌ها و تکثیر آنها در سر شویم، بهتر است از ابتلا به آن پیشگیری کنیم. برای پیشگیری از ابتلا به پدیکولوزیس نکات زیر را رعایت کنید.
از تماس سر و نزدیک‌شدن با افراد آلوده خودداری کنید.
از لوازم شخصی مانند حوله و برس افراد دیگر استفاده نکنید و لوازم شخصی خود را به دیگران ندهید. این مورد درباره اکسسوری‌های مو نیز صدق می‌کند.
- از رختخواب و لباس‌های دیگران تاحدامکان استفاده نکنید.
- در مکان‌های عمومی مانند رستوران و میهمانی‌ها از قراردادن لباس‌های خود در کنار لباس‌های دیگران اجتناب کنید.
- در کیف فرزندان خود یک پلاستیک قرار دهید و به آنها آموزش دهید تا لباس‌های اضافی خود را درون آن قرار داده و بافاصله از لباس دیگران قرار دهند.
- اگر در نزدیکانتان کسی به شپش مو مبتلا شده یا در منطقه‌ای که زندگی می‌کنید شایع شده است، مدام موهای خود و کودکان را چک کنید.
روش های انتقال شپش موی سر
همانطور که در بخش علت ایجاد شپش توضیح دادیم، دو روش مستقیم (تماس مستقیم مثل درازکشیدن یا خوابیدن در کنار فرد آلوده) و غیرمستقیم (تماس غیرمستقیم مثل (خوابیدن در رختخواب یا نشستن روی مبل فرد آلوده) باعث انتقال آن می‌شود.
عوارض شپش سر
شپش با اینکه خطرناک نیست، اما درصورتی‌که به‌موقع درمان نشود، موجب بروز عوارضی در ابتلایان خواهد شد. این عوارض معمولاً اثر خارش زیاد و ایجاد زخم و پوسته در سر است. نتیجه این خارش و زخم‌ها هم ابتلای فرد به بیماری‌های عفونی خواهد بود.
یکی از این بیماری‌های عفونی بیماری پوستی تیفوس است. تیفوس جزء بیماری‌های دردناک است که توسط گزند حشرات به قسمت‌های مختلف بدن انتقال پیدا می‌کند. بیماری بعدی هم عفونت باکتریایی پوست است. این بیماری نیز سبب عفونی‌شدن پوست و ساقه موها می‌شود و درنهایت فرد دچار ریزش مو و تغییر رنگ پوست می‌شود.
نحوه درمان شپش موی سر
اگر با رعایت نکات گفته‌شده یا در هر صورتی به شپش مبتلا شدید ناراحت و نگران نباشید. امروزه روش‌های درمانی مختلفی برای آن وجود دارد و می‌توانید به کمک آنها از شر این حشرات خلاص شوید. این روش‌ها عبارت‌اند از روش‌های خانگی و پزشکی که در ادامه هر دوی این روش‌ها را بررسی کرده‌ایم.
درمان خانگی شپش موی سر
روش‌های خانگی و سنتی برای درمان و ازبین‌رفتن شپش، از روش‌های قدیمی و مؤثر هستند. برای درمان خانگی و رفع این جانوران ریز روش‌های خانگی زیر را امتحان کنید.
۱. استفاده از روغن‌های گیاهی: یکی از روغن‌هایی مانند نارگیل، زیتون، روغن شمعدانی، درخت چای و اکالیپتوس را تهیه کنید و موهای خود و کف سر را به آن آغشته کنید. با کلاه پلاستیکی یا کلاه حمام موها را پوشش دهید و چند ساعت صبر کنید. سپس با شانه دندانه ریز موها را شانه کنید و پس از آن بشویید. این کار را حداقل ۲ بار در هفته انجام دهید.
۲. استفاده از سرکه: سرکه سیب یا انگور را که حاوی استیک اسید است را به‌تمامی موهای خود و کف سر اسپری کنید. موهای خود را بپوشانید و پس از ۲ الی ۳ ساعت شانه کرده و بشویید. این کار را نیز ۲ بار در هفته تکرار کنید.
۳. استفاده از سس مایونز: سس مایونز از دیگر روش‌های مؤثر برای رفع این حشرات است. مانند موارد قبلی موها را به سس آغشته کنید و با پوشش پلاستیکی مناسب، موها را بپوشانید. سپس شانه کنید و بشویید. استفاده از سس مایونز تا ۳ بار در هفته مجاز است.
۴. استفاده از اسپند: اسپند را پود کنید و دم کنید. به هنگام دم‌کردن آن تا حدی صبر کنید که کمی غلیظ شود. سپس کل موها را به آن آغشته کنید و با پوشش پلاستیکی بپوشانید. پس از ۲ ساعت موها را خوب شستشو دهید.
از دیگر روش‌های خانگی برای رفع شپش‌های موی سر می‌توان به استفاده از نمک اپوسوم، جوش‌شیرین، پیاز و سیر اشاره کرد که موجب دفع و کشته‌شدن این حشرات می‌شوند.
مراجعه به پزشک برای درمان شپش موی سر
اگر روش‌های خانگی را امتحان کردید و نتیجه مثبتی نگرفتید، یا تمایل به استفاده از این روش‌ها را نداشتید، می‌توانید به پزشک مراجعه کنید. پزشکان که در لاتین به این حشرات lice می‌گویند، پس از بررسی و اطمینان از وجود آنها در سر به سراغ روش‌های درمانی می‌روند.
از روش‌های درمان پزشکی و شیمیایی برای رفع این انگل‌های مزاحم و آزاردهنده، استفاده از شامپوهای مختلف حاوی پرمترین است. روش دیگر نیز استفاده از بنزیل الکل، ایورمکتین و مالاتیون طبق دستور پزشک و زیر نظر او است.
طول عمر شپش موی سر
شپش دارای سه مرحله تخم یا رشک، لارو و شپش بالغ است. به مدت ۱۰ الی ۱۵ روز طول می‌کشد تا رشک به یک حشره بالغ تبدیل شود. در حالت عادی هم شپش در طول ۴ تا ۶ هفته عمر می‌کند. اما اگر در طول ۲۴ ساعت غذا که همان خون است، به او نرسد از بین خواهد رفت.
جمع‌بندی
با اینکه سطح آگاهی و علم افراد افزایش‌یافته اما باز هم شاهد وجود بعضی انگل و حشرات مانند شپش هستیم. اگر شما یا فردی از خانواده‌تان با این حشرات درگیر شدید، نگران نباشید. این مطلب از صندلی پاسخ بسیاری از سؤالات شما مانند علت، علائم، پیشگیری و درمان را داده است. می‌توانید به کمک این مطلب از شر این حشرات مزاحم خلاص شوید. آیا شما تجربه‌ای در این مورد دارید؟ لطفا بگویید که چگونه آن را درمان کرده‌اید.
