هر چیزی که در مورد قارچ سر باید بدانید

در حالت طبیعی، همیشه مقداری قارچ روی پوست سر وجود دارد که هیچ‌گونه بیماری یا مشکلی را به وجود نمی‌آورد؛ اما در صورتی که این قارچ‌ها رشد کنند و تعدادشان زیاد شوند، عفونت‌های قارچی را ایجاد می‌کنند. عفونت قارچ سر همه گروه‌های سنی را درگیر می‌کند، اما بیشتر، کودکان به آن مبتلا می‌شوند.

در این عفونت که به شدت مسری است، قارچ‌ها پوست و فولیکول‌های مو را هدف قرار می‌دهند و باعث خارش، التهاب و پوسته پوسته شدن پوست سر می‌شوند. اگر این عارضه جدی گرفته نشود، می‌تواند پیامدهایی همچون کچلی دائمی را به همراه داشته باشد.

به دلیل اهمیت این موضوع، در این مقاله از صندلی ابتدا توضیح می‌دهیم که قارچ سر چیست و پس از آن در مورد انواع، علائم، روش‌های درمان و جلوگیری از ابتلا به آن توضیح خواهیم داد.

 قارچ سر چیست؟

این عارضه، نوعی عفونت قارچی است که روی پوست سر تاثیر می‌گذارد و پوست و مو را درگیر می‌کند. رایج‌ترین علائم این عفونت شامل ریزش مو، خشک و پوسته پوسته شدن پوست، التهاب پوست، قرمزی و خارش است. در واقع قارچ‌هایی به نام درماتوفیت علت این عارضه هستند و می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. اگرچه بیشتر در کودکان ۳ تا ۷ ساله شایع است، اما می‌تواند بزرگ‌ترها و به خصوص افرادی را که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نیز تحت تاثیر قرار دهد.

 انواع قارچ سر

انواع مختلفی از قارچ سر وجود دارد که در ادامه هر کدام را معرفی کرده‌ایم.

قارچ کرم حلقوی

قارچ کرم حلقوی در واقع نوعی عفونت است که توسط درماتوفیت‌ها ایجاد می‌شود. این نوع قارچ، قسمت خارجی پوست سر و ساقه مو را هدف قرار داده و علائمی مانند خارش، پوسته پوسته شدن و تکه‌های بدون مو در سر را به همراه دارد. این عارضه به شدت مسری است و بیشتر کودکان و نوجوانان را طعمه قرار می‌دهد. از طرف دیگر، در صورت بی‌توجهی و عدم درمان می‌تواند منجر به بروز عفونت شدید در ناحیه درمان شود و اسکار و ریزش مو را به دنبال داشته باشد.

قارچ سر فاووس (Favus)

فاووس شدیدترین عفونت قارچی پوست سر است که لانه زنبوری ساقه مو را تخریب می‌کند و بیشتر در مناطقی دیده می‌شود که دچار سوءتغذیه هستند یا در شرایط فقر غذایی، زندگی می‌کنند. فاووس می‌تواند چندین عضو از یک خانواده را به یکباره درگیر کند و بر اساس شدتی که دارد در سه درجه خفیف تا قوی جای بگیرد.

قارچ سر اندوتریکس (Endothrix)

عفونت قارچی اندوتریکس را قارچ تریکوفایتون ایجاد می‌کند که به قسمت داخلی ساقه مو حمله کرده و نوعی آبسه را ایجاد می‌کند. برای درمان این نوع عفونت باید از شامپوهای ضد قارچ، داروی خوراکی یا کرم‌های استروئیدی استفاده شود.

قارچ سر اکتوتریکس (Ectothrix)

در عفونت اکتوتریکس، قارچی از خانواده میکروسپروم‌ها به قسمت خارجی ساقه مو حمله کرده و ریزش‌هایی را ایجاد می‌کند که در آن قسمت‌هایی از سر کاملا بدون مو می‌شوند.

 علل بیماری قارچ سر

اغلب، مهم‌ترین علت قارچ سر، قارچ‌هایی به نام‌های Trichophyton tonsurans و Microsporum canis fungi هستند که می‌توانند خیلی سریع پخش شوند. در صورت داشتن تماس با فرد یا حیوان مبتلا به عفونت، شما هم به این عارضه مبتلا خواهید شد. همچنین می‌توانید آن را از اشیا یا سطوحی که قارچ در آن‌ها پنهان شده بگیرید. عوامل خطر برای قارچ پوست سر عبارت‌اند از:

• زندگی در محله‌های نزدیک با افراد درگیر
• انجام ورزش‌های تماسی
• داشتن یک آسیب جزئی پوست سر
• عرق کردن بیش از حد
• به اشتراک گذاشتن وسایل مراقبت شخصی مانند حوله، برس و غیره با دیگران
• به اشتراک گذاشتن وسایل ورزشی مانند کلاه یا دستکش با دیگران
• حمام نکردن یا نشستن موها به اندازه کافی
• داشتن سیستم ایمنی ضعیف

 علائم بیماری قارچ سر

همانطور که قبلا هم توضیح دادیم، قارچ سر نوعی درماتوفیتوز (ringworm) است؛ یک عفونت پوستی شایع که می‌تواند همه یا بخشی از پوست سر را درگیر کند و در موارد نادر ممکن است روی ابروها و مژه‌ها نیز تاثیر بگذارد. شایع‌ترین علائم قارچ سر شامل لکه‌های قرمز، متورم و همراه با خارش روی پوست سر است. سایر علائم این بیماری عبارت‌اند از:

• پوستِ خشک و پوسته پوسته‌ شده
• پوسته روی سر که شبیه به شوره است
• آلوپسی که معمولا به صورت پوسته پوسته شدن دایره‌ای شکل قسمت‌هایی از سر، ریزش موی خفیف همراه با پوسته‌های ریز شوره مانند یا خارش همراه با شکنندگی مو ظاهر می‌شود.
• تب با درجه پایین
• تورم غدد لنفاوی

این عارضه گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های متورمی به نام کریون شود. لکه‌ها ممکن است دارای تاول‌هایی باشند که از آن‌ها چرک بیرون زده است. اگر چنین اتفاقی بیفتد، این عارضه منجر به زخم و ریزش موی دائمی خواهد شد.

روش ‌های درمان خانگی بیماری قارچ سر

در این بخش از صندلی، برخی از بهترین روش‌های درمان خانگی قارچ سر را معرفی می‌کنیم.

درمان قارچ سر با سرکه

یکی از روش‌های موثر برای درمان این عارضه، استفاده از سرکه سیب است. برای این منظور باید کمی سرکه را با آب مخلوط کنید و آن را با پنبه روی محل عفونت بگذارید. هنگام مخلوط کردن مواد، توجه داشته باشد که مقدار سرکه باید بیشتر از آب باشد.

 درمان قارچ سر با سیر

سیر ماده‌ای است که از آن برای درمان بسیاری از عفونت‌ها ازجمله قارچ روی سر استفاده می‌شود. برای این منظور بعد از اینکه سیر را به خوبی له کردید، آن را با روغن نارگیل مخلوط کنید و روی محل عفونت بگذارید. بهتر است این کار تا زمان بهبودی کامل انجام شود.

روش‌ های درمان پزشکی قارچ سر

در این بخش نیز می‌خواهیم در مورد مهم‌ترین روش‌های درمان قارچ سر صحبت کنیم.

داروهای ضد قارچ

برای درمان این عارضه از داروهای ضد قارچ استفاده می‌شود. داروهای خوراکی مورد استفاده برای درمان قارچ شامل گریزئوفولوین، دیفلوکان (فلوکونازول)، ایتراکونازول و لامیزیل (تربینافین) است. این داروها را هم کودکان و هم بزرگسالان می‌توانند استفاده کنند.

• لامیزیل: لامیزیل نوعی داروی ضد قارچ است که با عفونت‌های ناشی از قارچ مبارزه می‌کند. از این قرص بیشتر برای درمان عفونت‌های قارچی که ناخن‌های دست و پا را درگیر کرده است، استفاده می‌شود. این دارو برای درمان عفونت قارچ موی سر در افراد ۴ سال به بالا نیز کاربرد دارد.
• گریزئوفولوین: گریزئوفولوین نوعی دارو است که برای درمان عفونت‌های درماتوفیتی مانند قارچ سر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که قارچ با درمان‌های موضعی قابل درمان باشد، نباید از این دارو استفاده شود. گریزئوفولوین جلوی رشد قارچ را می‌گیرد.
• فلوکونازول: فلوکونازول نوع دیگری از داروهای ضد قارچ است که برای درمان عفونت‌های قارچی که نواحی مختلف بدن را درگیر کرده‌اند مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این، در افرادی که به دلایل مختلفی ازجمله سرطان، سیستم ایمنی بدنشان ضعیف شده است، نیز کاربرد دارد.
• ایتراکونازول: ایتراکونازول را در درمان عفونت‌های شدید قارچی استفاده می‌کنند. این دارو به ضکل قرص و کپسول موجود است و حتما باید همراه با غذا مصرف شود.

 شامپو و کرم‌ های ضد قارچ

درمان موضعی قارچ سر شامل کرم‌های ضد قارچ و شامپوهای دارویی است. بیشتر کرم‌های موضعی را می‌توانید بدون نسخه تهیه کنید و به طور مستقیم روی پوست سر قرار دهید. برخی از این کرم‌ها شامل دزنکس (میکونازول)، لوترمین (کلوتریمازول) و تیناکتین (تولنفتات) می‌شوند.

اگر قارچ باعث کریون شده باشد، پزشک ممکن است یک کرم استروئیدی را برای مدیریت التهاب تجویز کند. استروئید به کاهش جای زخم و جلوگیری از ریزش دائمی مو کمک خواهد کرد. علاوه بر این، شامپوها هم از گسترش قارچ جلوگیری کرده و می‌توانند نواحی بیشتری از پوست سر را تحت تاثیر قرار دهند. استفاده همزمان شامپو با داروهای خوراکی برای درمان این عارضه موثرتر خواهد بود.

چگونه از ابتلا شدن به بیماری قارچ پوست سر جلوگیری کنیم؟

پیشگیری از ابتلا به بیماری قارچ پوست سر، کار سختی است. قارچی که باعث این عارضه شده است، بسیار شایع است و این بیماری حتی قبل از ظاهر شدن علائمش مسری است. برای کاهش خطر ابتلا به آن، اقدامات زیر را انجام دهید:

• آموزش ببینید و به دیگران هم آموزش دهید: از خطر ابتلا به این عارضه از طریق افراد آلوده یا حیوانات خانگی آگاه باشید. به کودکان در مورد قارچ توضیح بدهید، به آن‌ها بگویید مراقب چه چیزهایی باشند و چگونه از عفونت جلوگیری کنند.
• به طور مرتب به موهایتان شامپو بزنید: حتما موی سر خودتان و فرزندتان را به طور مرتب و به خصوص بعد از کوتاه کردن، بشویید. استفاده از برخی از محصولات حالت دهنده پوست سر مانند روغن نارگیل و پمادهای حاوی سلنیوم می‌توانند به پیشگیری از قارچ کمک کنند.
• همیشه پوستتان را تمیز و خشک نگه دارید: مطمئن باشید کودکان همیشه و به خصوص بعد از بازی با حیوانات خانگی دست‌هایشان را می‌شویند.
• از حیوانات آلوده دوری کنید: عفونت اغلب شبیه به یک تکه پوست است که روی آن مو وجود ندارد. اگر حیواناتی دارید که فکر می‌کنید ناقل قارچ هستند، از دامپزشک بخواهید آن‌ها را از نظر عفونت بررسی کند.
• وسایل شخصیتان را با دیگران به اشتراک نگذارید: به کودکانتان یاد بدهید اجازه ندهند دیگران از وسایل شخصی آن‌ها مانند حوله، لباس، برس و غیره استفاده کنند.

جمع‌بندی

درست است که قارچ سر، بیشتر کودکانی را که به مدرسه می‌روند و افراد دارای نقص ایمنی را درگیر می‌کند، اما همه و حتی حیوانات خانگی هم می‌توانند به آن مبتلا شوند. این نوع عفونت می‌تواند ریزش مو و طاسی در نواحی مختلف را به دنبال داشته باشد. اگر هر یک از علائمی را که در بالا توضیح داده شد مشاهده کردید، فورا از یک پزشک پوست و مو وقت بگیرید. در صورت ابتلا به این عارضه اصلا خودتان را نگران نکنید؛ زیرا درمان‌های ضد قارچی و داروهای زیادی برای آن وجود دارد.