لوپوس یا لوپوس اریتماتوز سیستمیک یک بیماری خودایمنی مزمن است که در اثر ابتلا به آن سیستم ایمنی به بافت‌ها و اندام‌های مختلف بدن حمله می‌کند و باعث التهاب یا آسیب‌دیدگی دائمی آن‌ها می‌شود. هرکسی ممکن است که به این بیماری مبتلا شود؛ اما به‌طور کلی زنان ۹ برابر بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. سن ابتلا به بیماری lupus معمولا بین ۱۵ تا ۴۵ سال است. برای آشنایی بیشتر با انواع لوپوس، نحوه پیشگیری، علائم و نشانه‌ها، نحوه تشخیص، روش درمان این بیماری و زمان مراجعه به پزشک تا انتهای این مقاله با همراه باشید.
لوپوس چیست؟
لوپوس یکی از انواع بیماری های پوست است که در سراسر بدن التهاب ایجاد می‌کند و با طیف گسترده‌ای از علایم همراه است. سیستم ایمنی بدن به‌طور معمول از بدن در مقابل عوامل بیماری‌زا محافظت می‌کند؛ اما در افراد مبتلا به این بیماری سیستم ایمنی به جای محافظت از بدن به بافت‌های مختلف آن مانند کلیه‌ها، قلب، ریه‌ها، کبد، مغز، مفاصل و سلول‌های خونی آسیب می‌زند و باعث به وجود آمدن التهاب و بثورات پوستی می‌شود. علت دقیق ابتلا به بیماری lupus تا به امروز مشخص نشده است و درمان قطعی نیز برای این بیماری وجود ندارد؛ ولی بیماران می‌توانند تحت نظر پزشک علائم و نشانه‌های آن را کنترل و مدیریت کنند. خوشبختانه این بیماری مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که جهش‌های ژنتیکی، واکنش‌‌های بدن به هورمون استروژن، آلودگی موجود در محیط زندگی، قرار گرفتن در معرض نور آفتاب، استرس شدید و مصرف سیگار احتمال بروز این بیماری را افرایش می‌دهند.
انواع بیماری لوپوس
شایع‌ترین انواع لوپوس که سراسر بدن را درگیر می‌کند، با نام لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) شناخته می‌شود. علائم این بیماری گاهی خفیف و گاهی شدید است. انواع دیگر شامل موارد زیر است:
- لوپوس اریتماتوز جلدی یا پوستی: در این بیماری فقط پوست فرد در نواحی مختلفی مانند سر، گردن و صورت تحت تاثیر قرار می‌گیرد. افراد مبتلا نسبت به آفتاب دچار حساسیت می‌شوند و در برخی از آن‌ها ریزش مو هم یکی از علائم است. لوپوس پوستی به سه گروه حاد، تحت حاد و مزمن تقسیم می‌شود.
- لوپوس ناشی از مصرف دارو: مصرف برخی از داروهای آنتی‌بیوتیک، ضد قارچ، ضد بارداری، ضد فشار خون، ضد تشنج و غیره باعث تحریک علائم این بیماری می‌شود. علائم معمولا به‌صورت موقتی ایجاد می‌شوند و بعد از قطع مصرف دارو از بین می‌روند.
- لوپوس نوزادی: گاهی اوقات برخی از نوزادانی که مادرشان به این بیماری مبتلاست، با علائم این بیماری متولد می‌شوند. ضایعات پوستی نوزاد پس از گذشت چند هفته به‌طور کامل از بین می‌رود. اگر مادر نوزاد به این بیماری مبتلا باشند، خطر ابتلای نوزاد نیز افزایش می‌یابد؛ اما این‌طور نیست که حتما در صورت ابتلای مادر، نوزاد هم با این بیماری متولد شود. زنان مبتلا به این بیماری در دوران بارداری حتما باید تحت نظر پزشک قرار بگیرند.
بیشتر بخوانید: بهترین قرص مکمل برای پوست و مو
نحوه پیشگیری از بیماری لوپوس
با اجتناب از فعالیت‌هایی که باعث تحریک علائم این بیماری می‌شوند، می‌توان از بروز آن‌ها پیشگیری کرد. نحوه پیشگیری از این بروز علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
پرهیز از قرار گرفتن در زیر نور مستقیم خورشید
اگر فردی به مدت طولانی در معرض تابش نور خورشید قرار بگیرد، علائم بیماری لوپوس در بدن او ایجاد می‌شود. پزشکان به تمام افراد توصیه می‌کنند که بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر از خانه خارج نشوند و در زمان خروج از منزل نیز پوشیدن لباس آستین بلند، گذاشتن کلاه و استفاده از کرم ضدآفتاب با SPF ۵۰ را فراموش نکنند.
بیشتر بخوانید: اس پی اف ضد آفتاب مناسب پوست شما چیست؟
انجام فعالیت های ورزشی سبک
با انجام فعالیت‌های ورزشی سبک مانند یوگا، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، شنا و غیره می‌توان مفاصل را تقویت کرد. درد مفاصل حرکت افراد را سخت و دردناک می‌کند؛ اما با استفاده آرام از مفاصل می‌توان علائم ناشی از بیماری lupus را کاهش داد.
خواب کافی و محافظت از سلامت روان
راهکارهای دیگری که برای پیشگیری از بروز علائم این بیماری تاثیر زیادی دارند، خواب کافی به مدت ۷ تا ۹ ساعت و دوری از عوامل استرس‌زا است. بیماران برای کاهش استرس می‌توانند از یک روانشناس کمک بگیرند.
بیشتر بخوانید: پوست سالم چه ویژگی هایی دارد؟
علائم و نشانه های بیماری لوپوس
شایع‌ترین علائم و نشانه‌هایی که در یک بیمار لوپوسی ایجاد می‌شوند، عبارتند از:
- درد مفاصل
- سردرد
- دردهای عضلانی
- درد قفسه سینه به ویژه هنگام کشیدن نفس عمیق
- بثورات پوستی به نام راش پروانه‌ای روی بینی و گونه‌ها
- پوسته‌پوسته شدن پوست
- تب
- ریزش مو
- زخم‌های دهانی در سقف دهان
- احساس خستگی دائمی
- تنگی نفس
- متورم شدن غدد لنفاوی
- متورم شدن پاها، بازوها، صورت و اطراف چشم
- گیجی
- لخته‌های خون
- کاهش اشتها و وزن
- خشکی چشم و دهان یا سندروم شوگرن
- حساسیت به نور
- افسردگی
- کم خونی
- تشنج
- درد شکم
- پوکی استخوان
- سندروم رینود
- بیماری کلیوی
- بیماری قلبی
- تغییر رنگ انگشتان دست و پا در شرایط استرس‌زا
- اختلال در حافظه
- مشاهده خون در ادرار
- احساس سوزش و درد هنگام ادرار کردن
- تغییر شکل مفصل‌ها به مرور زمان
- قرمزشدن پشت ناخن‌ها
نحوه تشخیص بیماری لوپوس
پزشکان برای تشخیص لوپوس از معاینه فیزیکی و آزمایش‌های مختلف استفاده می‌کنند. پزشک در زمان انجام معاینه فیزیکی از بیمار درباره زمینه ژنتیکی ابتلا به این بیماری در سایر اعضای خانواده سوال می‌پرسد. آزمایش‌هایی که برای تشخیص لوپوس باید انجام شوند و مورد بررسی قرار بگیرند، عبارتند از: آزمایش خون، آزمایش ادرار، آزمایش آنتی‌بادی ضد هسته‌ای، آزمایش بیوپسی و آزمایش اشعه ایکس.
هدف از انجام آزمایش خون این است که عملکرد سیستم ایمنی، احتمال وجود عفونت در خون، مشکل کم خونی و تعداد سلول‌های خونی مورد بررسی قرار بگیرد. علائم عفونت در بدن بیمار از طریق آزمایش ادرار هم قابل بررسی است. برای مشاهده نشانگرهای پروتئینی یا آنتی‌بادی‌هایی که با عفونت در بدن مبارزه کرده‌اند، از آزمایش آنتی‌بادی ضد هسته‌ای استفاده می‌شود. برای بررسی آسیب سیستم ایمنی به بافت پوست یا کلیه‌ها از آزمایش بیوپسی کمک می‌گیرند. در این آزمایش بخشی از بافت پوست یا بافت کلیه در آزمایشگاه بررسی می‌شود. پزشک برای بررسی دقیق تصویر اندام‌های درگیر به این بیماری از آزمایش اشعه ایکس استفاده می‌کند.
سایر بیماری های پوستی :
کنترل لوپوس و نحوه جلوگیری از پیشرفت بیماری
لوپوس به‌طور کامل قابل درمان نیست؛ اما افراد مبتلا با کنترل و جلوگیری از پیشرفت این بیماری می‌توانند مانند افراد عادی به زندگی خود ادامه دهند. اگر به این بیماری مبتلا هستید با رعایت نکات زیر امکان کنترل و جلوگیری از پیشرفته شدن این بیماری وجود دارد:
- به توصیه‌های پزشک خود عمل کنید.
- داروها را به موقع مصرف کنید و به‌طور منظم توسط پزشک معاینه شوید.
- به محض بهبودی و کاهش علائم نباید داروهای خود را کاهش دهید.
- از مصرف لوازم آرایشی حاوی مواد حساسیت‌زا خودداری کنید.
- از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند جوهر تاتوی ابرو و رنگ مو خودداری کنید.
- قبل از خروج از منزل از مصرف کرم ضدآفتاب با SPF بالا غافل نشوید. (چگونه ضد آفتاب مناسب پوست خود را تشخیص دهیم)
- با انجام ورزش‌های سبک احساس خستگی و افسردگی را در خود کاهش دهید.
- کاهش استرس و اضطراب به کنترل این بیماری کمک زیادی می‌کند.
- به‌هیچ وجه سیگار نکشید؛ زیرا سیگار علائم لوپوس را تشدید خواهد کرد.
- برای کاهش التهاب بدن مکمل ویتامین D مصرف کنید.
- به رژیم غذایی خود توجه ویژه‌ای داشته باشید و با مصرف میوه، سبزی و امگا ۳ سیستم ایمنی خود را تقویت کنید.
- استراحت کافی داشته باشید.
- اگر باردار شدید، حتما باید تحت نظر پزشک قرار بگیرید.
- روحیه خوبی داشته باشید و آرامش خود را حفظ کنید.
- با دوستان و اعضای خانواده ارتباط صمیمانه داشته باشید.
بیشتر بخوانید: درمان سریع قارچ پوستی
روش درمان بیماری لوپوس
همانطور که در بخش‌های قبلی نیز اشاره کردیم، این بیماری درمان قطعی ندارد؛ اما بیماران مبتلا به لوپوس برای جلوگیری از تشدید علائم این بیماری باید چند دارو را تحت نظر پزشک استفاده کنند. این داروها عبارتند از:
- هیدروکسی کلروکین: هیدروکسی کلروکین یک نوع داروی ضدویروسی است که مصرف آن تاثیر زیادی در تسکین علائم لوپوس دارد و از پیشرفته شدن این بیماری جلوگیری می‌کند.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ناپروکسن و ایبوپروفن داروهای بدون نسخه یا OTC هستند و مصرف آن‌ها باعث تسکین درد و التهاب بیمار می‌شود. این داروها را فقط تا ده روز متوالی می‌توان بدون نظر پزشک استفاده کرد.
- کورتیکواستروئیدها: به داروهایی که پزشک برای کاهش التهاب بدن بیمار تجویز می‌کند، کورتیکواستروئید می‌گویند. یکی از رایج‌ترین کورتیکواستروییدها پردنیزون نام دارد. این داروها هم به‌صورت خوراکی و هم به‌صورت تزریق به یکی از مفاصل استفاده می‌شوند.
- داروهای سرکوب‌کننده ایمنی: این داروها سیستم ایمنی بدن را سرکوب کرده و جلوی فعالیت آن را می‌گیرند، با نام داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی شناخته می‌شوند. مصرف این داروها باعث جلوگیری از آسیب بافت‌ها و ملتهب شدن بدن خواهد شد.
البته در صورت ابتلای فرد به بیماری‌های دیگری مانند فشار خون بالا یا پوکی استخوان، به جز این داروها باید داروهای دیگر نیز استفاده شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بیمار لوپوسی در صورت بروز علائمی مانند خستگی و درد مداوم در مفصل‌ها، تب، بروز ضایعات پوستی و زخم در ناحیه گردن و صورت و مشکلات تنفسی بلافاصله باید به پزشک مراجعه کند. برای کنترل و مدیریت این بیماری بهتر است از متخصص روماتولوژی، متخصص داخلی یا متخصص پوست کمک بگیرید.
جمع‌بندی
در این مقاله از صندلی درباره بیماری خودایمنی لوپوس، انواع لوپوس، نحوه پیشگیری، علائم و نشانه‌ها، نحوه تشخیص، کنترل و جلوگیری از پیشرفت این بیماری و روش درمان آن صحبت کردیم. در انتها نیز توضیح دادیم که بیمار با مشاهده چه علائمی هر چه زودتر باید به پزشک مراجعه کند. امیدواریم توضیحات ارائه شده در این مقاله برایتان مفید واقع شده باشد.
